Kubek Stanleya, suszarka Dyson czy iPhone to produkty, które zyskały sławę nie tylko przez swoją funkcjonalność, ale także dzięki atrakcyjnemu wyglądowi. Jednym ze sposobów ochrony wyglądu produktu jest rejestracja wzoru przemysłowego. Tylko w 2023 roku Urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej zarejestrował 97,024 nowych wzorów przemysłowych. W tym artykule wyjaśniamy, dlaczego przed zgłoszeniem wzoru do urzędu warto przeprowadzić badanie na czystość.

CZYM JEST WZÓR PRZEMYSŁOWY?

Wzór przemysłowy służy ochronie wyglądu zewnętrznego dowolnego produktu. Konkretny wygląd produkt uzyskuje poprzez swoją kolorystykę, fakturę, materiał, kształt czy ornamentację. Żeby zapewnić skuteczną ochronę wyglądu produktu, wzór:

• musi być nowy, tzn. przed datą pierwszeństwa, identyczny wzór lub różniący się nieistotnymi szczegółami nie mógł być udostępniony publicznie,
• musi posiadać indywidualny charakter, tzn. być oryginalny i wywoływać na zorientowanym użytkowniku wrażenie, że nie widział niczego podobnego wcześniej.

Prawo z rejestracji wzoru przemysłowego jest ograniczone w czasie. Może być udzielone na maksymalnie 25 lat od daty dokonania zgłoszenia.

Rejestrując wzór, jego właściciel:

• ma wyłączne prawo do korzystania ze wzoru, czyli np. do sprzedaży produktu o konkretnym wyglądzie,
• może skutecznie podejmować kroki prawne wobec osób, które bez jego zezwolenia produkują czy sprzedają produkt o konkretnym wyglądzie,
• może zwiększyć atrakcyjność swojej marki poprzez posiadanie w swojej ofercie produktu o unikalnym wyglądzie, innym niż produkty konkurencji.

Skuteczna ochrona wzoru przemysłowego zapewnia więc nie tylko bezpieczeństwo prawne, ale może stać się elementem strategii biznesowej.

JAK PRZEBIEGA REJESTRACJA WZORU PRZEMYSŁOWEGO?

Proces rejestracji wzoru przemysłowego jest względnie prosty. Praktycznie każdy wzór zgłoszony do ochrony zostanie zarejestrowany, pod warunkiem, że wniosek będzie dobrze skonstruowany pod względem formalnym. Wynika to z tego, że w obecnym systemie rejestracji ekspert w urzędzie nie musi badać ani przesłanki nowości, ani indywidualnego charakteru. Dzięki temu, czas oczekiwania na rejestrację wzoru przemysłowego uległ znacznemu skróceniu, co jest niewątpliwą zaletą. Z drugiej jednak strony zmniejszyła się pewność ochrony takiego wzoru. Co to może oznaczać? Dla przykładu:

Podmiot, który zarejestrował wzór przemysłowy, może być przekonany o tym, że jego wzór spełnia przesłankę nowości i indywidualnego charakteru. Mimo że w rzeczywistości urząd nie bada żadnej z tych okoliczności. Właściciel wzoru zauważa, że konkurent wprowadza na rynek produkt o identycznym wyglądzie i podejmuje kroki prawne wobec niego. Konkurent z kolei odpowiada wnioskiem o unieważnienie wzoru przemysłowego, twierdząc, że wzór nie spełnia np. przesłanki nowości. Dodatkowo do wniosku załącza zdjęcia oraz linki do stron, na których sprzedawane są produkty o identycznym lub bardzo zbliżonym wyglądzie do tych ze wzoru. Na stronach widnieje data wcześniejsza niż data rejestracji wzoru. Wniosek konkurenta zostaje uwzględniony, a podmiot traci ochronę swojego wzoru przemysłowego.

CZYM JEST BADANIE NA CZYSTOŚĆ WZORU PRZEMYSŁOWEGO I JAK PRZEBIEGA?

Badanie na czystość wzoru przemysłowego ma za zadanie sprawdzić, czy wygląd danego produktu spełnia przesłankę nowości i indywidualnego charakteru. Badanie przebiega następująco:

1. Najpierw należy ustalić, z jakim rodzajem produktu mamy do czynienia i określić, jakie klasy z klasyfikacji lokarneńskiej będą podlegać badaniu.
2. Następnie na tej podstawie przeszukuje się bazy urzędów patentowych, żeby sprawdzić, czy podobny lub identyczny wzór nie został już zarejestrowany.
3. W tym samym czasie przegląda się zasoby internetowe, żeby zweryfikować czy podobny lub identyczny wzór nie jest już używany w obrocie przez kogoś innego. Co istotne, nie można się tu ograniczać tylko do rynku polskiego czy nawet europejskiego. Jeżeli podobny lub identyczny wzór jest używany gdziekolwiek na świecie, przesłanka nowości nie jest spełniona.
4. Na koniec opracowuje się zebrane dane i ocenia zasadność oraz bezpieczeństwo zgłoszenia danego wzoru do rejestracji.

DLACZEGO BADANIE NA CZYSTOŚĆ WZORU JEST POTRZEBNE?

Po pierwsze, pozwala na sprawdzenie czy zgłoszenie wzoru nie naruszy praw z innego, już zarejestrowanego wzoru o identycznym lub bardzo podobnym wyglądzie.

Po drugie, badanie pozwala podjąć świadomą decyzję o rejestracji wzoru lub rezygnacji z takiej rejestracji, w oparciu o wskazane ryzyka prawne.

Po trzecie, wiedza na temat stanu wzornictwa na rynku może pomóc w budowaniu przyszłej strategii biznesowej i stać się przyczynkiem do stworzenia nowego produktu.

Po czwarte, świadomość, że istnieje duże ryzyko unieważnienia wzoru w przyszłości i podjęcie decyzji o zaniechaniu zgłoszenia pozwala zaoszczędzić czas oraz pieniądze, zarówno te wydane na pokrycie kosztów ochrony, ale także związane z postępowaniem o unieważnienie wzoru.

PODSUMOWANIE

Czy przeprowadzenie badania na czystość wzoru przemysłowego daje 100% pewność bezpieczeństwa jego rejestracji? Nie. Szczególnie badanie zasobów internetowych jest pod tym względem problematyczne. Zawsze istnieje ryzyko pominięcia jakiegoś produktu o zbliżonym czy identycznym wyglądzie. Ponadto, ocena, czy dany wzór jest identyczny lub łudząco podobny do innego produktu, wymaga interpretacji. W przypadkach granicznych powodzenie w postępowaniu o unieważnienie wzoru może zależeć od tego, kto będzie rozpatrywał sprawę.

Nie oznacza to jednak, że przeprowadzenie badania na czystość wzoru przemysłowego jest bezzasadne. Takie badanie powinno być nieodłącznym etapem procesu rejestracji wzoru przede wszystkim dlatego, że zwiększa świadomość ryzyka prawnego i dostarcza danych, które pozwalają podjąć bardziej przemyślaną decyzję biznesową. Często też, mimo konieczności zweryfikowania nawet tysięcy produktów, możliwe jest wskazanie wcześniejszych wzorów lub produktów, które mogą stanowić potencjalne ryzyko.